Groene waterstof

Waterstof staat volop in de belangstelling. Ook van BlauwZaam.

In het voorjaar 2021 heeft het kabinet € 338 miljoen uit het Nationaal Groeifonds toegekend aan het voorstel Groenvermogen dat gericht is op de opschaling van waterstof en de toepassing van groene waterstof in de industrie. De verwachte bijdrage van waterstof aan economische groei en de rol die waterstof bij de verduurzaming van onze economie en samenleving kan spelen, waren daarbij belangrijke overwegingen.  

Waterstof productie

Er wordt bij waterstof gesproken over 3 soorten: grijs, blauw en groen. Grijze waterstof wordt gewonnen uit aardgas. Bij dit proces, steam methane reforming (SMR), komt een hoop CO2 vrij. Een oplossing voor de hoge CO2-uitstoot is blauwe waterstof, hier wordt de CO2 opgevangen en opgeslagen in bijv. de gasvelden onder de Noordzee. Zo wordt de CO2 Emissie bijna neutraal (80-90%). In de Rotterdamse haven zijn er plannen gemaakt om op grote schaal aardgas en industriële restgassen te gebruiken voor blauwe waterstof, en de daarbij vrijkomende CO2 dus op te slaan onder de Noordzee. Dit is nog niet gerealiseerd en is alleen maar een tijdelijke oplossing. De derde variant is groene waterstof. Deze wordt geproduceerd door middel van elektrolyse van water.  Door hoge hoeveelheden elektriciteit wordt het water gesplitst in waterstof en zuurstof. Als dit proces wordt gedreven door groene stroom is het CO2 neutraal. De zuurstof die bij dit proces ontstaat gaat de atmosfeer in, en zodra de waterstof weer gebruikt wordt om energie te maken, word er weer zuurstof uit de atmosfeer gehaald. Het produceren van waterstof kan op een zeer kleine schaal. Het is bijvoorbeeld mogelijk om een installatie te plaatsen bij een windmolen. Afhankelijk van de vraag kan het opgeschaald worden.

Toepassingen van waterstof in de industrie

Het grootste deel waterstof dat nu gebruikt wordt in Nederland is in de industrie. Voornamelijk bij het produceren van kunstmest. De waterstof is nodig om ammoniak te maken, en deze kan op een groene manier geleverd worden. Bij processen die een hoge temperatuur nodig hebben, kan waterstof gebruikt worden, bijv. bij de productie van staal.

Toepassingen van waterstof in transport

Een groot deel van de CO2-uitstoot komt van voertuigen die op fossiele brandstof functioneren. De elektrische auto is al op de markt en de hoeveelheid ervan op de weg neemt alleen maar toe. Toch heeft een elektrische auto een paar nadelen. De actieradius is gelimiteerd, en het opladen duurt vele malen langer dan tanken. Een waterstof auto heeft deze problemen niet. De actieradius is vergelijkbaar of soms zelfs groter dan die van een conventionele brandstof auto. En het tanken kan net zo snel. Nu zijn er nog wel wat nadelen voor de waterstof auto. Er zijn nog maar weinig tankstations waar waterstof beschikbaar is. Ook zijn de voertuigen nog een flink stuk duurder dan gewone auto's, dit is echter deels omdat er nog zo weinig auto's gemaakt worden. Het productieproces is dus nog lang niet geoptimaliseerd. Vergeleken met elektrische auto's hebben waterstof auto's meer groene energie nodig. Dit vanwege het feit dat het maken van waterstof veel energie kost, de waterstof vervoerd moet worden, om vervolgens weer teruggezet te worden in elektriciteit. Dit zijn een hoop extra stappen vergeleken met de elektrische auto die je gewoon aan elk stopcontact kunt opladen.

Vrachtwagens, bussen, schepen en vliegtuigen zijn ook een grote bron van CO2 uitstoot, maar hier is elektrisch niet zo eenvoudig als bij een personenauto. Deze voertuigen moeten lang kunnen rijden en hebben de tijd niet om lange tijd te wachten om batterijen op te laden. Waterstof biedt hier een alternatief dat veel realistischer is.

Waterstof tankstations zullen gebouwd moeten worden. Deze kunnen bijgevuld worden door vrachtwagens die ze voorzien van waterstof, net zoals bij een conventioneel tankstation.

Waterstof voor emissieloos transport
Dan gaat het bijvoorbeeld om transportbedrijven, die in groene waterstof een oplossing zien om ook zwaardere voertuigen over  langere afstanden te laten rijden, zonder uitstoot van CO2 en andere schadelijke stoffen (stikstof, fijnstof, roet).

Toepassing van waterstof in energieopslag

Een van de nadelen van wind en zonne-energie is dat het niet opgeslagen kan worden. Op de tijden van de dag waar er niet gebruik wordt gemaakt van de stroom die opgewekt wordt, gaat deze verloren. De overige energie kan omgezet worden in waterstof, wat vervolgens opgeslagen kan worden voor een zeer lange termijn. Op deze manier kan er meer uit de bestaande groene energievoorzieningen gehaald worden.

Waterstof als energiedrager
Er zijn melkveehouders die hun staldaken graag inzetten voor het opwekken van duurzame energie met  zonnepanelen. Die duurzaam opgewekte energie moeten ze dan wel kwijt kunnen op het elektriciteitsnet, en dat blijkt (nog) niet op alle plekken in mogelijk. Waterstof kan hier ingezet worden als energiedrager, om de duurzaam opgewekte energie op te slaan.

Waterstof voor gebouwde omgeving

Een heel ander voorbeeld is de rol die waterstof kan spelen in de gebouwde omgeving. Voor het verwarmen van woningen en gebouwen zijn diverse mogelijkheden, zoals een collectief warmtenet of het gebruiken van warmtepompen. Een collectief warmtenet vraagt ruimte in de ondergrond die er in sommige historische binnensteden niet is. Verwarmen o.b.v. groene waterstof kan dan een oplossing bieden.

Nationaal waterstof programma

Het Klimaatakkoord stelt als doel om de CO₂-uitstoot in 2030 te verminderen met 49% ten opzichte van 1990. Om dit te bereiken is onder andere de grootschalige inzet van duurzaam opgewekt waterstof nodig. In het klimaatakkoord is afgesproken om gezamenlijk aan een waterstofprogramma te werken. Dit programma richt zich vooral op:

1. Ontwikkelen en beschikbaar maken van het aanbod van groene waterstof;
2. Ontwikkelen van de benodigde infrastructuur;
3. Gebruik van waterstof bevorderen door samenwerking met verschillende sectoren;
4. Faciliteren van lopende initiatieven en projecten.

Er zijn 5 regio's waar de focus op ligt vanwege hun specifieke voordelen, de regio Alblasserwaard zit hier niet bij.

Het werkplan voor het waterstofprogramma is opgesteld door de volgende partijen:

Energie-Nederland, VEMW, VNCI, NVDE, FME, TNO, ECCM, Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie, TenneT, Netbeheer Nederland, H2Platform, RAI, VNG, IPO, Natuur & Milieu, Ministerie van Economische Zaken en Klimaat. Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

Regionale energiestrategie (RES)

Er is alleen nog maar een concept RES beschikbaar voor de regio Alblasserwaard. In de regio Alblasserwaard is de doelstelling om in 2030 1.150 TJ duurzame elektriciteit op te weken. Er wordt aangegeven waar in de regio de verduurzaming mogelijk is. Waterstof als energieopslag en brandstof voor de transportwereld worden genoemd, maar er wordt niet over concrete plannen of verwachtingen gesproken

Links

Waterstof productie
https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/energiebronnen/waterstof/

Toepassingen van waterstof in de industrie & transport
https://www.topsectorenergie.nl/sites/default/files/uploads/TKI%20Gas/publicaties/20180307%20Routekaart%20Waterstof%20TKI%20Nieuw%20Gas%20maart%202018.pdf

Toepassing van waterstof in energieopslag
https://www.tudelft.nl/energy/onderzoek/energieopslag

Nationaal waterstof programma
https://nationaalwaterstofprogramma.nl/

Regionale energiestrategie (RES)
https://www.molenlanden.nl/regionale-energie-strategie-res

Vanuit Platform Groene Hart

Tientallen bedrijven in Groene Hart 
Vanuit het Platform Groene Hart Werkt! verwachten we dat waterstof ook in het Groene Hart een waardevolle rol kan vervullen. Daarom verstuurden we in februari/maart naar gemeentes en een groot aantal bedrijven in het Groene Hart een enquête. Hieruit blijkt dat tientallen bedrijven in het Groene Hart geïnteresseerd zijn in (groene) waterstof of betrokken zijn bij concrete waterstofinitiatieven.

Kansenkaart
Veel van de bedrijven die gereageerd hebben op de enquête zijn inmiddels gebeld.  Zo krijgen we een goed beeld van waterstofinitiatieven en plannen. De komende periode wordt dit verwerkt in een kansenkaart waarmee alle bedrijven en gemeentes inzicht krijgen in deze initiatieven en plannen en hierop kunnen aanhaken. De kansenkaart vormt één van de onderdelen van het waterstofprogramma Groene Hart dat we aan het voorbereiden zijn. Hiermee bouwen we aan een ecosysteem rondom waterstof die duurzame economische kansen biedt voor bedrijven in het Groene Hart.