Waterinfiltratie heeft een bescheiden positief effect op de biodiversiteit
De boeren breken een lans voor een landbouwbeleid dat rekening houdt met de biodiversiteit. Met deze vernattingspilot rekenen we ook op een verhoging van de biodiversiteit.
De nulhypothese
is dat er geen effect van vernatting waar te nemen is op de biodiversiteit. Er bestaat geen relatie tussen verhoogde grondwaterstand, verhoogd slootwaterpeil op de natuurwaarden. Er treedt dus geen verschil op tussen het vernatte perceel en het niet-vernatte perceel.
Wij verwachten (onze hypothesen) dat door vernatting en het verhogen van het slootpeil:
- Langs de sloten natuurvriendelijkere oevers ontstaan;
- Toename van het bodemleven;
- De waterkwaliteit verbetert.;
- Weidevogels aangetrokken worden;
- De biodiversiteit verhoogt en
- Duidelijke verschillen zijn waar te nemen tussen het pilotperceel en het refrentieperceel.
Vernatting door verhoging grondwaterpeil en verhoogd slootwaterpeil zijn twee kritische prestatie indicatoren om te kunnen werken aan verbetering van de biodiversiteit in de pilot. Door monitoring van flora en fauna op de percelen en in de sloten hopen we dit de komende drie jaar te bewijzen.
We onderzoeken:
- De flora en doen opnames op drie zones gras, sloot en oever
- 10 x per jaar de vogels en met name kijken we naar de foeragerende weidevogels
- De kwaliteit van het slootwater
- De aanwezigheid van vlinders, libellen en sprinkhanen.
- De samenstelling van de botanische grassen en kruiden
Sommige onderzoeken doen we maandelijks, andere jaarlijks en weer anderen volstaan we met een nul- en een eindmeting. Uiteraard doen we deze onderzoeken zowel op het vernatte- als op het referentieperceel. Op basis van de uitkomst van 3 jaar onderzoek zullen we de nulhypothese kunnen verwerpen of behouden.
Resultaten monitoring vegetatie (2020 - 2023)
Van de herhaalmeting die is uitgevoerd in augustus 2023 en een vergelijking met de resultaten uit de nulmeting van augustus 2020.
Drie jaar na start van het drukdrainageproject is de vegetatie opnieuw bemonsterd, precies op dezelfde wijze als eerder bij de nulmeting is gedaan. Bemonstering omvat het grasland, de oevers en de sloten.
- Graslandopnamen: 7 x 7 meter. De locatie van de graslandopname wordt in het veld bepaald op een plek dat representatief is voor het geheel. Wanneer er sprake is van verschillende vegetatietypen op een perceel worden twee graslandopnamen gemaakt. Elke opname is dan representatief voor dat deel van de vegetatie in het perceel. De opname van de graslandvegetatie bevindt zich op minimaal 5 meter afstand van een greppel en oever. De graslandopname mag per meting qua locatie afwijken, mits het representatief is voor het geheel in het jaar van opname.
- De vegetatie in de graslanden laat kleine verschillen zien ten opzichte van de nulmeting. Het aantal soorten is in de drukdrainagepercelen toegenomen terwijl in de referentiepercelen juist een kleine afname te zien is. Gemiddeld een toename van vochtindicatoren in de drukdrainagegraslanden.
- Oeveropnamen: 20 meter lang, de breedte is gerelateerd aan het type oever. De benedengrens bevindt zich in de eerste 20 cm van de sloot, de bovengrens is de scheiding tussen oever en grasland (zie figuur 2). In de 20 cm van de sloot worden alleen helofyten genoteerd.
- De meeste oevers in het projectgebied zijn vrij soortenarm, gemiddeld scoren de oevers 17,5 soorten. Dit gemiddelde aantal is bij de herhaalmeting gelijk gebleven.
- De meeste oevers in het projectgebied zijn vrij soortenarm, gemiddeld scoren de oevers 17,5 soorten. Dit gemiddelde aantal is bij de herhaalmeting gelijk gebleven.
- Slootopnamen: 20 meter lang, de breedte is de volle breedte van de sloot waarbij de eerste 20 cm aan beide zijden wordt uitgezonderd (onderdeel van de oeveropname). Helofyten en amfibische soorten (bijvoorbeeld Gele waterkers, Veenwortel en Fioringras) die vanaf de oever de slootopname ingroeien worden wel genoteerd.
- De vegetatie in de sloten heeft kleine veranderingen ondergaan. Het gemiddeld aantal soorten per opname is in deze periode afgenomen van 8 tot 6,3 in de drukdrainagepercelen, ook de referentiesloten laten een kleine afname in het aantal soorten zien. De sloten zijn overwegend smal (50 - 100 cm). De soortenrijkdom in de sloten van Peter Heikoop is hoger dan die van locaties 1 en 2 met zowel submerse vegetatie welke met name bestaat uit Brede waterpest, drijfbladplanten zoals Watergentiaan en helofyten zoals Pijlkruid en Kleine egelskop.
Conclusie:
Tussen de drukdrainage- en referentiepercelen zijn, drie jaar na de start van het project, kleine verschillen zichtbaar. De vraag is of de verschillen toe te schrijven zijn aan het toepassen van drukdrainage. De toename van vochtindicatoren in de graslanden bij Baan en Verhoef kunnen een effect zijn van de drukdrainage. Dit is wellicht een kwestie van meer tijd: vegetatieontwikkeling gaat gewoonlijk langzaam, met name in gebieden waar graslanden, oevers en sloten al decennialang op dezelfde wijze worden beheerd. Lees verder in het rapport
De egelskop heeft het naar zijn zin : Vegetatieopnames in 9 sloten in 2021 - 2023
Vernatting heeft een positief effect op de slootvegetatie. Dat is de voorzichtige conclusie die we trekken na 3 jaar onderzoek. 2022 was het beste jaar van de drie. Toe te schrijven aan de mooie zomer?
Prachtsloten
Het wordt uit andere onderzoeken in de regio AV duidelijk, dat naast schoon water het beheer een sleutelrol vervult in de verhoging van de biodiversiteit.
Weidevogels hebben het goed op het vernatte perceel
Relatie vernatting en aantal weidevogels
3 jaar is te kort om 100% zuivere conclusies te trekken over de relatie vernatting en aantallen weidevogels. Voor het overzicht hebben we de extremen (Bij Verhoef een zwerm kievitten) eruit gehaald. Als je de data per jaar bekijkt kan de de volgende conclusies trekken:
- het aantal weidevogels op de drukdrainage percelen ligt hoger dan op de referentiepercelen;
- Heikoop heeft duidelijk de meeste weidevogels;
- 2022 en 2023 waren er significant meer weidevogels en
- met name op de drukdrainage percelen
NB Het lijkt dat drukdrainage goed is voor weidevogels maar significant is het niet. Daarvoor zouden we meer data moeten hebben of de tellingen de komende jaren moeten volhouden. Lees verder in de rapportage
Vlinders, libellen en sprinkhanen lijken een lichte voorkeur te hebben voor drogere referentiepercelen.
Het aantal sprinkhanen verschilt sterk tussen de drukdrainage- en referen- tietrajecten. In 2020 en 2023 werden veel meer sprinkhanen gezien op de referentiepercelen. De kustsprinkhaan (Chorthippus albomarginatus) was de meest talrijke soort, maar ook de bruine sprinkhaan (Chorthippus brunneus), krasser (Chorthippus parallelus) en het gewoonspitskopje (Conocephalus dorsalis) werden relatief veel gezien.
Libellen werden heel wat meer waargenomen met in totaal 2370 exemplaren. Het lantaarntje was verreweg de meest talrijke libellensoort met in totaal 2195 imago’s (92,6% van het totaal) Het lantaarntje (Ischnura elegans) heeft van alle libellensoorten in Nederland de minst uitgesproken habitatvoorkeur en komt ook veel in voedselrijke ondiepe poldersloten voor.
Documenten
December 2023 Rapportage monitoring natuurwaarden pilot drukdrainage 2020-2023 Richard Slagboom
November 2023 Rapport Resultaten vegetatie drukdrainage Alblasserwaard-Vijfheerenlanden 2020-2023 Stef van Walsum
Februari 2023 Slootvegetatieopnames 2021 en 2022
Januari 2023 Resultaten tellingen 2021 en 2022
Juni 2022 Resultaten vegetatieopnames (2021) in de sloot vergeleken met de nulmeting(2020) door Stef van Walsum
In 2021 hebben we gemonitord op foeragerende weidevogels, op vlinders, op libellen en op sprinkhanen. Lees hier de resultaten.
In de tabellen zijn de uitkomsten verwerkt.
Effecten van vernattingsmaatregelen op boerenlandvogels in het veenweidegebied
September 2020 Vegetatie Nulmeting Sub-irrigatie project A5H door Stef van Walsum